Błędy związane z odmianą wyrazów przez przypadki są niezwykle powszechne, zwłaszcza w języku pisanym. W poniższym artykule przedstawiam najczęstsze pomyłki. Dowiedz się, jak ich uniknąć, i zwiększ swoją pewność w komunikacji.
1. Mylenie miejscownika z celownikiem
To jeden z najpopularniejszych błędów związanych z odmianą przez przypadki, jakie można spotkać w Internecie. Podczas mowy nie jest tak łatwo go wysłyszeć, dlatego dotyczy przede wszystkim języka pisanego. Przykłady?
Pierogi z kapustom i grzybami.
Byłam z koleżankom na zakupach.
Poświęcam swoim córką dużo czasu.
O ile błędy ortograficzne czy literówki podczas pisania zaznacza każda autokorekta, o tyle kwestia odpowiedniego przypadku to nie zawsze oczywistość. Tego typu błędy rzadko są zaznaczane na czerwono, bo zapis danego wyrazu jest najczęściej poprawny – problem leży w nieodpowiednio dobranej formie.
Aby uniknąć tego błędu, wystarczy zapamiętać, co opisują te dwa przypadki i na jakie pytania odpowiadają.
KIM? CZYM?
(miejscownik)
Jestem dobrą mamą.
Zajmuję się chorą córką.
Rzuciłam w niego książką.
KOMU? CZEMU?
(celownik)
Tę książkę dedykuję wszystkim mamom.
Kupiłam moim córkom nowe koszulki.
Poświęcam sporo czasu książkom.
2. Kłopotliwy biernik
Nieprawidłowa forma biernika to kolejny niezwykle popularny błąd. Wynika on z tego, że przy rzeczownikach męskich nieżywotnych przypadek ten może przybierać aż trzy formy:
biernik = mianownik
napisałem list (nie: lista)
wyrwałam ząb (nie: zęba)
zawiązałem but (nie: buta)
biernik z końcówką -a
zapaliłem papierosa (nie: papieros)
znalazłem dolara (nie: dolar)
orkiestra grała marsza (nie: marsz)
Tę formę stosuj przy nazwach gatunków muzycznych i gier sportowych (WYJĄTEK: grać w bilard, nie: bilarda).
biernik z końcówką -a w wersji potocznej; biernik = mianownik w wersji starannej
zjadł kotlet albo kotleta
pokroił pomidor albo pomidora
przyniósł pączek albo pączka
Tę zasadę stosuj przy nazwach potraw oraz produktów do jedzenia (WYJĄTEK: zjadł tort, nie: torta).
W tym podziale, jak to często bywa w naszym kochanym języku, jest jednak wiele wyjątków. W przypadku wątpliwości – zawsze sprawdzaj odmianę w słowniku!
3. Zastępowanie wołacza mianownikiem
Wołacz stosowany jest w zawołaniach i bezpośrednich zwrotach, np. na początku listu. Obecnie coraz częściej wypiera go mianownik – wołamy: Sławek! zamiast Sławku! albo rozpoczynamy wiadomość od: Cześć, Nina zamiast: Cześć, Nino.
Taka zamiana wciąż jest jednak uznawana za potoczną, dlatego wzorcowo przy zwrocie do odbiorcy należy używać wołacza. Na mianownik możesz sobie pozwolić w bardziej swobodnej konwersacji czy korespondencji oraz w przypadku adresatów o zagranicznych imionach, dla których nierzadko wołacz brzmi po prostu źle (spróbuj utworzyć wołacz od męskiego imienia Pier).
Rozpoczynając korespondencję, pamiętaj również, by imię odbiorcy oddzielić od formuły powitalnej przecinkiem! Więcej wskazówek dotyczących tworzenia listów i maili znajdziesz w artykułach Savoir-vivre korespondencji mailowej (część 1) oraz Savoir-vivre korespondencji mailowej (część 2).
4. Odmiana przez przypadki wyrazów nieodmiennych
Język polski jest językiem fleksyjnym, dlatego w naturalny sposób staramy się odmieniać stosowane w mowie i piśmie słowa. Są jednak wyrazy, których odmieniać się nie powinno. Można do nich zaliczyć między innymi:
- kakao (Tak, kawa – najlepiej z kakaem),
- boa (Widziałem klatkę z boą dusicielem),
- kiwi (Masz więcej kiwich?),
- mango (Nie chce jeść tego manga),
- kamikadze (Jesteś prawdziwym kamikadzem),
- amaretto (Nie masz przypadkiem amaretta?),
- okapi (Słyszałam ciekawostkę o okapich),
- know-how (Czytałam o przekazywaniu know-howu),
- zen (Nie praktykuję zenu).
5. Nieodmienianie przez przypadki wyrazów odmiennych
Na przeciwległym biegunie do odmieniania wyrazów, których nie należy odmieniać, jest… nieodmienianie tych, które odmieniać trzeba. Problem ten najczęściej dotyczy nazwisk i nazw własnych. Oświadczenie w tej kwestii ukazało się nawet na stronie Rady Języka Polskiego:
Na zakończenie – kilka wskazówek, które pomogą Ci zminimalizować ryzyko popełnienia opisanych w artykule pomyłek:
- Zadawaj sobie w myślach pytania, na które odpowiadają dane przypadki (Brakuje mi – kogo? czego? – kilku książek).
- Zapamiętaj, że gdy masz do czynienia z rzeczownikami męskimi nieżywotnymi, biernik równy mianownikowi jest zazwyczaj staranniejszy.
- W razie jakichkolwiek wątpliwości – sprawdzaj odmianę w słowniku!
Chcesz, by na Twoje treści spojrzał specjalista od słów? Napisz do mnie!
A może chcesz, żebym to ja pisała do Ciebie?
Nie przegap kolejnych artykułów blogowych i wartościowych treści na temat redakcji i korekty tekstu, pisania oraz komunikacji – zapisz się na mój newsletter.